Τράπεζα Θεμάτων
www.trapeza-thematon.gr
| Τύπος Σχολείου: | Γενικό Λύκειο | Τάξη: | Β' Λυκείου |
|---|---|---|---|
| Μάθημα: | Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία | Θέμα: | 1 |
| Κωδικός Θέματος: | 15533 | Ύλη: | Θεματική Ενότητα 8: Φυλετικός & Κοινωνικός Ρατσισμός |
| Τύπος Σχολείου: | Γενικό Λύκειο |
|---|---|
| Τάξη: | Β' Λυκείου |
| Μάθημα: | Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία |
| Θέμα: | 1 |
| Κωδικός Θέματος: | 15533 |
| Ύλη: | Θεματική Ενότητα 8: Φυλετικός & Κοινωνικός Ρατσισμός |
| Τελευταία Ενημέρωση: 04-Μαρ-2022 | |
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ)
Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
Κείμενο 1
[Αγώνας της Ευρώπης κατά του ρατσισμού]
Το κείμενο είναι απόσπασμα από πρόσφατη ομιλία της Προέδρου της Ευρωπαϊκής επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τον ρατσισμό στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ως κοινωνία πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα. Πρέπει να καταπολεμούμε διαρκώς τον ρατσισμό και τις διακρίσεις: τις ορατές διακρίσεις, φυσικά. Αλλά επίσης και τον ρατσισμό και τις διακρίσεις που δεν διακρίνονται εύκολα — τις ασυνείδητες προκαταλήψεις μας. […]
Γι’ αυτόν τον λόγο λέω ότι πρέπει να μιλήσουμε για τον ρατσισμό. Και πρέπει να αναλάβουμε δράση. Είναι πάντοτε δυνατή η αλλαγή κατεύθυνσης, εφόσον υπάρχει σχετική βούληση. Πρέπει να μιλήσουμε για τον ρατσισμό με ανοιχτό μυαλό.
Τα καλά νέα είναι ότι δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι διακρίσεις απαγορεύονται στο υψηλότερο δυνατό νομικό επίπεδο: εννοώ τη Συνθήκη και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Απαγορεύονται οι διακρίσεις τόσο λόγω φυλετικής όσο και λόγω εθνοτικής καταγωγής. Έχουμε επίσης ευρωπαϊκούς νόμους κατά του ρατσισμού, των εθνοτικών διακρίσεων και της ρητορικής μίσους. […]
Είμαι ευτυχής που ζω σε μια κοινωνία που καταδικάζει τον ρατσισμό. Αλλά δεν πρέπει να σταματήσουμε εκεί.
Εάν τον συναντούμε, πρέπει να κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου και να ενεργούμε αμέσως. Πρέπει να έχουμε επίγνωση του γεγονότος ότι η επαγρύπνηση και η ευαισθητοποίηση αρχίζουν σε μικρή κλίμακα.
Η ευαισθητοποίηση περιλαμβάνει και την εξέταση του ίδιου μας του εαυτού.
Κείμενο 2
[Άγριες διαθέσεις]
Το κείμενο είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη «Γαλήνη». Βιβλιοπωλείο της Εστίας. Αθήνα, 2002 (37η έκδοση, 1η έκδοση: 1939). Η ιστορία εκτυλίσσεται μετά το τέλος της Μικρασιατικής καταστροφής και της άφιξης πλήθους προσφύγων στην Ελλάδα.
Στην κατασκήνωση των προσφύγων έγινε μικρή κίνηση. Οι άνθρωποι σηκώνονταν όρθιοι, ο ένας έδειχνε στον άλλο κατά το μέρος της μικρής χαράδρας που άνοιγε ανάμεσα στους δύο λόφους. -Κοιτάξτε! Έρχονται άνθρωποι! Ποιοι να ‘ναι;
Ήταν μια μικρή πομπή δεκαπέντε ίσαμε είκοσι βλάχοι, νέοι και γέροντες. Με τα λιοκαμένα πρόσωπα, όλα με μακριές γενειάδες, με τις κάπες τους και τις γκλίτσες στα χέρια, πλησίαζαν σιωπηλά, μ’ επισημότητα, φιγούρες ερχόμενες από παμπάλαιους χρόνους. Το αργό περπάτημα και η σιωπή τους σκόρπισε μονομιάς ένα απροσδιόριστο αίσθημα φόβου στο κοπάδι των Φωκιανών. […]
Ώρα καλή! Είπε ο πρώτος βοσκός, ένας αψηλός γέροντας, ο πιο σεβάσμιος απ’ όλους […]. Ώρα καλή! είπε κ’ έφερε ένα γύρο τη ματιά του. Από δεξιά κι από ζερβά κι από πίσω τους σταθήκαν οι άλλοι οι δικοί του, οι βοσκοί, ακουμπώντας με τις μασχάλες τις γκλίτσες τους.
-Καλώς τους! αποκρίθηκαν πολλά στόματα οι πρόσφυγες.
-Τι είσαστε; είπε πάλι αργά ο γέροντας.
-Πρόσφυγες είμαστε! Πατρίδα μας ήταν οι Φώκες!
-Και τώρα πούθε ερχόσαστε;
-Ένα χρόνο περιπλανηθήκαμε στα μέρη της Πελοπόννησος κ’ υποφέραμε πολύ. Τώρα μας δώσαν τη γη εδώ, για να μείνουμε.
Ανάμεσα στις στερεωμένες γκλίτσες των βοσκών έγινε μικρή κίνηση. Μετακινηθήκαν, σάλεψαν λίγο, πάλι ησύχασαν. Κανένας δε μίλησε άλλος απ’ το γέροντα.
-Σας δώσαν, είπες, τη γη αυτή; κ’ η φωνή του άρχισε να γίνεται τραχιά. Ποιος σας την έδωσε; Ποια γη;
-Το Κράτος, μας είπε: «Δική σας είναι η γη της Ανάβυσσος» Μας είπε να ΄ρθουμε και να την πάρουμε!
-Σας είπε να ‘ρθετε και να την πάρετε; Και πού ΄ναι τα κοπάδια σας, τα ζωντανά σας;
-Δεν έχουμε κοπάδια. Δεν είμαστε βοσκοί. Θα ξεχερσώσουμε τη γη και θα φυτέψουμε αμπέλια, και θα σπείρουμε σιτάρι. […]
-Από τότες που είμαστε εμείς εδώ, λέει η αυστηρή φωνή, κι από τότες που ήταν οι πατέρες μας, κι οι πατέρες τους, σ’ ετούτη τη γη μονάχα βούρλα και πουρνάρι βλασταίνουν, και τίποτ’ άλλο δεν έζησε εδώ εξόν τα κοπάδια μας! Λοιπόν, για τι σιτάρι και για τι αμπέλια μου μιλάς!
Είχε το βαρύ, το ακατάλυτο και ανελέητο των παμπάλαιων πραγμάτων, της μοίρας ή του θανάτου, η βαθιά φωνή που ερχόταν από μακρινούς χρόνους να υπερασπίσει τη γη τους από τους βάρβαρους.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Σε 50 -60 λέξεις να αποδώσεις τη στάση που οφείλουμε ως κοινωνία να τηρήσουμε απέναντι στον ρατσισμό, σύμφωνα με την Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Κείμενο 1.
Μονάδες 10
2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να εντοπίσεις δύο διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται η γλωσσική συνοχή των νοημάτων στο χωρίο του Κειμένου 1: «Είμαι ευτυχής που ζω… του ίδιου μας του εαυτού» (μονάδες 6) και να περιγράψεις με συντομία πώς υπηρετούν τον παραπάνω στόχο (μονάδες 4).
Μονάδες 10
3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Ποιο είναι το κυρίαρχο ρηματικό πρόσωπο, το οποίο επιλέγει να χρησιμοποιήσει η ομιλήτρια στο Κείμενο (μονάδες 5); Τι επιτυγχάνεται με τη γλωσσική αυτή επιλογή σε επίπεδο ύφους λόγου (μονάδες 5) και επικοινωνιακής αποτελεσματικότητας (μονάδες 5);
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Να σχολιάσεις σε 100–150 λέξεις τον τρόπο που αντιμετωπίζει ο γέρο βοσκός τους ξένους-πρόσφυγες με άξονα το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής στην οποία εκτυλίσσεται η ιστορία (μονάδες 10). Πώς κρίνεις τη συμπεριφορά του, λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό κοινωνικό πλαίσιο (μονάδες 5);
Μονάδες 15
Απάντηση Θέματος:
Ενδεικτικές Απαντήσεις
(Επισημαίνεται ότι οι απαντήσεις που προτείνονται για τα θέματα είναι ενδεικτικές. Κάθε άλλη απάντηση, κατάλληλα τεκμηριωμένη, θεωρείται αποδεκτή.)
ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναφέρει ότι ως κοινωνία οφείλουμε να δείξουμε μηδενική ανοχή στον ρατσισμό και στις διακρίσεις σε όλες τους τις μορφές, είτε γίνονται φανερές είτε όχι. Το θέμα θα πρέπει να επανεξεταστεί, χωρίς προκαταλήψεις και ο κάθε πολίτης να αντιδρά άμεσα και δραστικά σε τέτοια φαινόμενα, ελέγχοντας κατ΄ αρχάς τη δική του στάση και τις δικές του πεποιθήσεις.
2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Ο/Η μαθητής/-τρια μπορεί να αναφέρει:
- τη διαρθρωτική λέξη Αλλά, η οποία δηλώνει σχέση αντίθεσης ανάμεσα στα δύο κειμενικά μέρη που συνδέει ή τη διαρθρωτική λέξη εάν, η οποία δηλώνει σχέση όρου – προϋπόθεσης. (Ένας συνοχικός δεσμός είναι η συνδετικότητα, όπως επιχειρείται με διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις).
- Την αντωνυμία τον («εάν τον συναντούμε»), η οποία αναφέρεται στην κεντρική θεματική έννοια, τον ρατσισμό. (Ένας συνοχικός δεσμός είναι η ονοματική αναφορά, όπως επιχειρείται με τη χρήση, κυρίως, δεικτικών αντωνυμιών).
- Την επανάληψη της λέξης πρέπει και της λέξης ευαισθητοποίηση. Η ευαισθητοποίηση αποτελεί βασική ιδέα του κειμένου. Με το ρήμα «πρέπει» δηλώνεται η αναγκαιότητα της ευαισθητοποίησης.
3ο υποερώτημα (μονάδες 15)
Το κυρίαρχο ρηματικό πρόσωπο είναι το α΄ πληθυντικό. Έτσι, αναδεικνύεται η συλλογικότητα με την οποία πρέπει η κοινωνία να αντιμετωπίσει το φαινόμενο του ρατσισμού, αλλά και η συνυπευθυνότητα κάθε πολίτη ξεχωριστά. Το κείμενο σε επίπεδο ύφους λόγου αποκτά ζωντάνια και αμεσότητα, ενώ κινητοποιείται το ενδιαφέρον του αναγνώστη/-τρια, καθώς η ίδια η ομιλήτρια φαίνεται να εντάσσει και τον εαυτό της στο σύνολο των ανθρώπων που οφείλουν να λάβουν μέτρα. Κύριο επικοινωνιακό αποτέλεσμα, το οποίο υπηρετείται με την επιλογή αυτή, είναι η καλλιέργεια της αίσθησης της ενότητας και ο προβληματισμός των αποδεκτών/-τριών του μηνύματος, σχετικά με την ευαισθητοποίηση σε θέματα συμπεριφοράς και δράσεων έναντι του ρατσισμού. Τέλος, με την επιλογή του συγκεκριμένου ρηματικού προσώπου δεν εξαιρεί τον εαυτό της και κερδίζει την εύνοια του αποδέκτη/τριας του μηνύματος.
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Για το πρώτο ερώτημα ο/η μαθητής/-τρια μπορεί να αναφερθεί στη σκληρή έως και εχθρική συμπεριφορά του γέρου βοσκού απέναντι στους ξένους, η οποία τροφοδοτείται από την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής.
Όπως φαίνεται και από το κείμενο, ο βοσκός:
- Παίρνει τον λόγο και επιθεωρεί το μέρος («είπε κι έφερε ένα γύρο τη ματιά του»), ενώ οι υπόλοιποι επικροτούν την πρωτοβουλία του, παίρνοντας θέση πίσω του («κι από πίσω του σταθήκαν οι άλλοι δικοί του»).
- Με τις ερωτήσεις που απευθύνει στους πρόσφυγες διερευνά το ποιόν τους («Τι είσαστε;» « Και τώρα πούθε ερχόσαστε»;).
- Σιγά σιγά αρχίζει να εξωτερικεύει τη δυσαρέσκειά του απέναντι στους ξένους («Η φωνή του άρχισε να γίνεται τραχιά»), να τους ειρωνεύεται («Σας είπε να ΄ρθετε … τα ζωντανά σας;») και να απαιτεί εκ μέρους τους απαντήσεις.
- Τέλος, με ιδιαίτερη αυστηρότητα δηλώνει ευθαρσώς την άρνησή του να δεχτεί τους ξένους στον καταυλισμό («Από τότε…για τι αμπέλια μου μιλάς»).
- Εκφράζει ξεκάθαρα τις προκαταλήψεις που ίσχυαν από γενιά σε γενιά απέναντι στους «βάρβαρους» που ήρθαν να διεκδικήσουν γη. Αυτό φαίνεται και από το σχόλιο του αφηγητή στην τελευταία παράγραφο.
Για το δεύτερο ερώτημα ο/η μαθητής/-τρια καλείται να συνδυάσει στοιχεία του κειμένου με τα δεδομένα της σημερινής εποχής. Θετικά αξιολογείται η δυνατότητα ολιστικής αντίληψης της κοινωνικής πραγματικότητας της εποχής μας, αφού στον δυτικό - τουλάχιστον - κόσμο καταβάλλονται προσπάθειες άρσης των στερεοτύπων και αποδοχής της διαφορετικότητας.
Το θέμα προέρχεται και αντλήθηκε από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida).